Stanisław Witkiewicz, artysta i myśliciel z przełomu XIX i XX wieku, zaproponował architekturę inspirowaną miejscowym budownictwem góralskim — ale przerobioną tak, by służyła nowoczesnym willom i pensjonatom. Dla uczniów to świetny punkt wyjścia: można porównać lokalne formy drewniane z ich adaptacją w zabytkowych willach i kaplicach.
To nie tylko dekoracje — styl zakopiański to także postulat kulturowy i estetyczny. Pokazuje, jak sztuka i tożsamość regionu wpływały na rozwój turystyki i życia społecznego Podhala. Dla klasy: zadanie obserwacyjne — znajdź elementy ludowe w elewacjach, rzeźbieniach i wnętrzach willi. (To doskonałe ćwiczenie dla uczniów sztuki, historii i geografii).
Zakopane łączy w sobie: autentyczną architekturę drewnianą, miejsca powiązane z ważnymi postaciami polskiej kultury, oraz ewolucję miasta od wsi pasterskiej do światowej stolicy turystyki górskiej. Dla uczniów to żywa lekcja — budynki, cmentarze, muzea i krajobraz uczą więcej niż podręcznik.
Miasto oferuje też zróżnicowane aktywności — od krótkich spacerów edukacyjnych po łatwe podejścia i kolejki linowe — które można dostosować do wieku i kondycji klasy. Przy dobrym planowaniu program będzie ciekawy, bez przemęczenia uczniów.
Wycieczka „z klasą” oznacza też dbanie o tempo, kulturę miejsca i kontakt z lokalnymi opowieściami — warto zaprosić przewodnika lub skorzystać z wcześniej przygotowanych materiałów edukacyjnych i zadań terenowych.
Willa Koliba (Muzeum Stylu Zakopiańskiego) - pierwsza realizacja stylu zakopiańskiego, doskonała do pokazania, jak lokalne formy mogą stać się podstawą dla nowego nurtu architektonicznego. Wnętrza i meble ilustrują pracę Witkiewicza i współpracowników.
Kaplica Najświętszego Serca Jezusowego w Jaszczurówce - projekt Witkiewicza, przykład drewnianej sakralnej architektury Zakopanego, łączący formy ludowe z artystyczną wizją. Łatwa do osiągnięcia, atrakcyjna wizualnie i krótka w zwiedzaniu.
Krupówki i Równia Krupowa - choć dziś to deptak turystyczny, warto spojrzeć na ich przemiany w czasie: od lokalnego rynku po główny trakt turystyczny; przy okazji omówić wpływ masowej turystyki na krajobraz i budownictwo.
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku - nekropolia zasłużonych, miejsce, gdzie historia regionu łączy się z biografiami wybitnych Polaków. Dla starszych klas to okazja do rozmów o pamięci i postaciach kultury.
Skocznia i historia sportów zimowych - krótka opowieść o tym, jak Zakopane przekształciło się w „zimową stolicę” Polski; warto pokazać z zewnątrz obiekty sportowe i opowiedzieć o wydarzeniach historycznych.
Rano - przyjazd i spacer po Krupówkach: krótka orientacja, przydział zadań obserwacyjnych (architektura, sklepy z lokalnym rękodziełem, formy reklamowe).
Późne przedpołudnie - Willa Koliba (Muzeum Stylu Zakopiańskiego): zwiedzanie z krótkim quizem dla uczniów - elementy stylu zakopiańskiego, materiały, meble.
Południe - piknik lub obiad w lokalnej karczmie; degustacja oscypka i kwaśnicy dla chętnych (warto uprzedzić o produktach z mleka owczego).
Popołudnie - wizyta w kaplicy na Jaszczurówce i krótki spacer edukacyjny (omówienie konstrukcji drewnianej, rzeźby, symboliki). Alternatywnie: wejście na Gubałówkę kolejką - omówienie wpływu infrastruktury turystycznej na krajobraz.
Podsumowanie - na Równi Krupowej lub przy autokarze: krótka prezentacja w grupach (3-4 minuty) o tym, co uczniowie zauważyli i co najbardziej zapadło im w pamięć.
Dzień 1: Wymienione wyżej punkty + spacer po willach (np. Pod Jedlami, Atma — z zewnątrz), wizyta w Muzeum Tatrzańskim (główny gmach) lub innej filii, wieczór z opowieściami o Tatrach.
Dzień 2: Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Muzea biograficzne (np. Karola Szymanowskiego, jeśli program dotyczy kultury), opcjonalne łatwe wejście w górę (np. Kalatówki) z przewodnikiem tatrzańskim — ważne by trasa była dostosowana do wieku uczniów.
Dla klas humanistycznych: zadania terenowe - zbierzcie cytaty z nagrobków, porównajcie styl architektoniczny willi z opisem w podręczniku. Dla klas plastycznych: szkicowniki i warsztaty rzeźbienia prostych ornamentów inspirowanych wzorami podhalańskimi.
Rezerwuj bilety i terminy z wyprzedzeniem — muzea i filie mają godziny otwarcia sezonowe; sprawdź też dostępność przewodnika jeżeli chcesz oprowadzenia dedykowanego klasie.
Transport: autokar zostawia najwygodniej w rejonie Krupówek/Równi Krupowej; poruszanie się pieszo po centrum jest najlepsze. Do oddalonych punktów (Jaszczurówka, Kościeliska) można dojechać lokalnym busem lub krótkim transferem.
Bezpieczeństwo: dostosuj trasę do kondycji uczniów; unikaj dłuższych górskich wejść bez przewodnika tatrzańskiego. Pamiętaj o ubiorze: zmienne warunki pogodowe w górach, nawet latem.
Posiłki: jeśli planujesz obiad w restauracji, zarezerwuj stolik dla grupy. Dobrze jest zaplanować też alternatywę w formie prowiantu — w centrum znajdziesz sklepy i piekarnie.
Warsztat rysunku architektonicznego — proste ćwiczenia przy willach (szkic, odczytanie elewacji).
Zadania historyczne: mini-śledztwo na Pęksowym Brzyzku — uczniowie wybierają jedną postać pochowaną na cmentarzu i przygotowują 3-minutową opowieść.
Eko-zajęcia: rozmowa o wpływie masowej turystyki na środowisko Tatr i na zabytkową zabudowę Zakopanego — co możemy zrobić jako goście?
Krótki konkurs na najlepiej zaprojektowany „góralski element” (np. wzór na desce, rysunek) — materiały można przygotować z wyprzedzeniem.
Karczma „Po Zbóju” lub „Watra” (przykłady karczm serwujących kuchnię regionalną) — miejsca z tradycyjną kuchnią, dobrze znane turystom; idealne na spróbowanie oscypka i kwaśnicy.
Pizzerie i restauracje szybkiej obsługi przy Krupówkach — dobra alternatywa dla młodszych uczniów, którzy mogą nie przepadać za góralskim menu.
Jeśli planujesz piknik — zabierz haftowane obrusy, lokalne sery (oscypek) i gorącą herbatę; pamiętaj o zasadach porządkowania po grupie — poszanowanie środowiska to część edukacji.
Planowanie zbyt wielu atrakcji w jednym dniu — efekt: zmęczenie i brak refleksji. Rozwiązanie: maksymalnie 3–4 główne punkty dziennie, z przerwami.
Brak rezerwacji restauracji lub muzeów — w sezonie są kolejki. Rozwiązanie: zarezerwuj z wyprzedzeniem i miej plan B.
Ignorowanie warunków pogodowych — w górach pogoda zmienia się szybko. Rozwiązanie: przygotuj kamizelki, kurtki przeciwdeszczowe, i krótki plan awaryjny na deszcz.
Nadmierne skupienie na „atrakcjach instagramowych” kosztem zrozumienia miejsca. Rozwiązanie: przed wyjazdem daj uczniom krótkie zadania merytoryczne — pytania i tematy do obserwacji.
Willa Koliba przez lata miała wiele ról — od muzeum po... sierociniec. To przypomnienie, jak burzliwe bywają dzieje budynków. Taka historia uczy, że zabytki mają „życie”.
Krupówki nie zawsze były deptakiem — były miejscem handlu i lokalnego życia. Dziś są „wizytówką” turystyczną, ale warto przyjrzeć się ich historycznym funkcjom.
Wiele willi zaprojektowanych w stylu zakopiańskim powstało jako letnie rezydencje artystów i intelektualistów — to dobry temat do rozmowy o kulturze i jej znaczeniu dla tożsamości miejsca.
Ile czasu przeznaczyć na Muzeum Stylu Zakopiańskiego? - Dla klasy wystarczy 60–90 minut z przewodnikiem lub z wcześniej przygotowanymi zadaniami.
Czy potrzebny jest przewodnik tatrzański? - Na krótkie spacery w okolicach miasta nie, ale na szlaki tatrzańskie TAK — obowiązkowo przewodnik z uprawnieniami dla bardziej wymagających tras.
Czy uczniowie muszą płacić za bilety? - Zwykle muzea mają bilety grupowe i zniżki szkolne; sprawdź cennik i warunki rezerwacji.
Zaproś uczniów do krótkiej prezentacji doświadczeń (2–3 grupy po 3 minuty) — co zapamiętali, co ich zaskoczyło i jak ich wyobrażenie o Zakopanem zmieniło się po spacerze.
Zachęć do refleksji: jakie aspekty architektury warto chronić i dlaczego? To naturalne wejście w temat konserwacji zabytków i odpowiedzialnej turystyki. Na końcu: zbierz kilka zdjęć i krótkie opisy — materiał idealny do szkolnej gazetki lub na stronę szkoły.
Jeżeli chcesz, aby wycieczka była dopracowana co do detali i przebiegała „z klasą”, chętnie pomogę w przygotowaniu trasy, materiałów dydaktycznych oraz oprowadzeniu grupy w sposób angażujący uczniów. Kontakt do przewodniczki Małgorzaty Kasprowicz znajdziesz na stronie zwiedzaniekrakowa.com — zapraszam do kontaktu i rezerwacji terminów.
Jeśli artykuł był pomocny — podziel się nim ze znajomymi lub na social mediach; to najlepszy sposób, by inni nauczyciele mogli przygotować wartościową wycieczkę. Dziękuję i życzę inspirujących wyjazdów!
