Czy wiesz, że miejsce, które dziś spacerzy wokół Rynku Głównego rozpoznają od razu — długa, arkadowa bryła z attyką ozdobioną groteskowymi twarzami — ma korzenie sięgające XIII wieku? Sukiennice powstały jako specjalne miejsce handlu suknem już w związku z lokacją miasta w 1257 roku i od tego czasu pełniły nadrzędną rolę w gospodarczym i towarzyskim życiu Krakowa. Na przestrzeni wieków ich forma i funkcje wielokrotnie się zmieniały — od gotyckiej hali po renesansową odbudowę po pożarze i wielką przebudowę w XIX wieku, która ukształtowała wygląd, jaki znamy dziś. To nie tylko kramy z pamiątkami — to kawałek żywej historii miasta.
Sukiennice są jednocześnie częścią historycznego zespołu Starego Miasta Krakowa wpisanego na listę UNESCO, a ich górne kondygnacje od XIX wieku mieszczą galerię sztuki polskiej XIX wieku, oddział Muzeum Narodowego. Na parterze wciąż działa tradycyjny handel, dziś w formie stoisk z rękodziełem, biżuterią i pamiątkami. To połączenie muzeum i miejsca handlu czyni Sukiennice miejscem wyjątkowym i bardzo „krakowskim”.
Jeżeli chcesz zaskoczyć znajomych — powiedz im, że pod arkadami Sukiennic do dziś działa częściowo zabytkowe oświetlenie gazowe oraz że w przejściu wisi żelazny nóż związany z jedną z miejskich legend — detale, których nie wypatrzy każdy turysta.
Początek handlu w tym miejscu sięga dokumentu lokacyjnego z 1257 roku, kiedy to w ramach prawa miejskiego wydzielono przestrzeń przeznaczoną na handel suknem. W XIV wieku powstała murowana, zadaszona hala handlowa, a w kolejnych stuleciach budynek był przebudowywany i rozbudowywany.
W 1555 roku Sukiennice spłonęły; odbudowane w stylu renesansowym w latach 1556–1559, zyskały nową attykę i lżejszą bryłę. Nad przebudową pracowali włoscy i polscy mistrzowie epoki renesansu.
Na przełomie XIX wieku, w latach 1875–1879, przeprowadzono gruntowną przebudowę pod kierunkiem architekta Tomasza Prylińskiego. To wtedy dobudowano arkadowe podcienia oraz przekształcono przestrzeń górną w galerię sztuki — początek muzealnej funkcji Sukiennic, która trwa do dziś.
Na parterze znajduje się kilkadziesiąt stoisk z pamiątkami, rzemiosłem i biżuterią — to kontynuacja handlowej funkcji budynku, choć dziś o innej formie niż w średniowieczu. Stoisk jest mniej więcej tyle, by utworzyć dwie linie handlowe biegnące wzdłuż osi budynku.
Na pierwszym piętrze mieści się Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku, oddział Muzeum Narodowego. To jedna z najważniejszych kolekcji malarstwa i rzeźby polskiej z XIX stulecia — sala ekspozycyjna w historycznym wnętrzu robi duże wrażenie na odwiedzających. Warto zarezerwować na nią czas, bo łatwo ograniczyć się tylko do zakupów pamiątek na parterze i stracić kontakt z tą częścią dziedzictwa.
W przestrzeni Sukiennic warto też zwrócić uwagę na secesyjne wnętrze kawiarni Noworolskiego z polichromiami Józefa Mehoffera i Henryka Uziembły, które przypomina dawne kawiarniane zwyczaje Krakowa. Pod arkadami natomiast wciąż funkcjonuje zabytkowe oświetlenie gazowe, które jest rzadkością w tak ruchliwych miejskich lokalizacjach.
W przejściu Sukiennic, zawieszony na łańcuchu, wisi żelazny nóż, dawny znak prawa magdeburskiego. Nóż ma przypominać surowe kary obowiązujące w średniowieczu, a wokół niego narosła legenda o dwóch braciach budujących wieże kościoła Mariackiego — to opowieść, którą chętnie opowiadają przewodnicy.
Na attyce Sukiennic znajdują się liczne maszkarony i groteskowe twarze. Niektóre z nich powstały jako karykatury znanych osobistości z XIX wieku — motyw ten ma zabawny charakter i pokazuje, że dekoracja budynku to także komentarz do życia miasta w tamtej epoce.
Pod powierzchnią Rynku, tuż obok Sukiennic, znajduje się nowoczesne muzeum archeologiczne "Podziemia Rynku" — jeśli chcesz zrozumieć, jak wyglądało to miejsce w średniowieczu, warto odwiedzić wystawę przed lub po spacerze po Sukiennicach.
Sukiennice zaczęły jako miejsca sprzedaży sukna i to od tego pochodzi ich nazwa — sukno było towarem kontrolowanym i sprzedawanym w określonym punkcie rynku.
Choć dziś widzimy jeden, spójny budynek, przez wieki w miejscu Sukiennic były rzędy kramów i bud rozmaitego typu — XIX-wieczna przebudowa przywróciła budynkowi elegancki, renesansowy charakter.
Obchody Święta Sukiennic odbywają się corocznie i upamiętniają decyzję z 1875 roku, która zapoczątkowała XIX-wieczną renowację. W tym dniu tradycyjnie organizowane są bezpłatne oprowadzania i wydarzenia.
Pod arkadami działa częściowo historyczne oświetlenie gazowe — to rzadki przykład funkcjonującego zabytkowego systemu oświetlenia w ruchliwej części miasta.
W XIX wieku dekoracje attyki (maszkarony) odwoływały się do lokalnej satyry i były czasami karikaturami miejskich osobistości, a nie tylko ornamentem.
Galeria na piętrze (Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku) zwykle jest otwarta od wtorku do niedzieli — najczęściej w godzinach około 10:00–18:00; w poniedziałki wiele muzeów w Polsce, w tym oddziały Muzeum Narodowego, bywa nieczynnych. Zanim zaplanujesz wizytę w konkretnym dniu, sprawdź aktualne godziny otwarcia.
Parter Sukiennic, czyli pasaż z kramami, jest dostępny dla zwiedzających praktycznie przez cały dzień, jednak godziny otwarcia poszczególnych stoisk mogą się różnić w zależności od sezonu i sprzedawców. Wieczorne spacery po Rynku są piękne, ale pamiętaj, że nie wszystkie sklepy będą wtedy otwarte.
Jeżeli planujesz zwiedzanie galerii, warto zarezerwować trochę czasu i kupić bilet wcześniej, by uniknąć kolejek w sezonie. W muzeum pracują przewodnicy i edukatorzy muzealni — są to oficjalni przewodnicy, których oprowadzania polegają na fachowym przedstawieniu kolekcji.
Ograniczanie wizyty tylko do parteru. Wielu odwiedzających robi zdjęcia pod arkadami i idzie dalej, nie wiedząc, że na piętrze czeka stała kolekcja sztuki o dużej wartości kulturowej. Zarezerwuj czas na obie części.
Nie sprawdzanie godzin muzeum. W poniedziałki galerie często są nieczynne — jeśli przyjedziesz specjalnie tylko po to, by zobaczyć wystawę, możesz się rozczarować.
Kupowanie pierwszej lepszej pamiątki bez porównania. W sezonie sprzedawcy w okolicy Rynku sprzedają wiele podobnych produktów; warto rozejrzeć się, sprawdzić jakość i ewentualnie porównać ceny.
Ignorowanie drobnych detali architektonicznych. Elementy takie jak żelazny nóż w przejściu czy maszkarony na attyce łatwo przeoczyć — a to one często opowiadają najlepsze historie o miejscu.
Jeśli chcesz poczuć klimat dawnej krakowskiej kawiarni, odwiedź Kawiarnie w rejonie Sukiennic — szczególną uwagę warto zwrócić na tradycyjne miejsce we wnętrzu Sukiennic, czyli Kawiarnia Noworolskiego z secesyjnym wystrojem. To dobre miejsce na przerwę między zwiedzaniem parteru a galerią.
W okolicy Rynku Głównego są też bardzo dobrze oceniane restauracje o długiej tradycji, jak Restauracja Wierzynek czy restauracje przy Rynku serwujące lokalną kuchnię. Jeżeli szukasz miejsca mniej turystycznego, warto popytać miejscowych przewodników lub zajrzeć na przyległe uliczki — tam często znajdują się klimatyczne kawiarnie i bistrа.
Jeżeli planujesz kolację po zwiedzaniu, pamiętaj o rezerwacji stolika w sezonie — najlepsze miejsca szybko się zapełniają, zwłaszcza wieczorem w weekendy.
Czy wejście do Sukiennic jest płatne? Parter, czyli pasaż kramów, jest swobodnie dostępny. Wejście na wystawy Muzeum Narodowego na piętrze zwykle wiąże się z biletem — ceny i zniżki zależą od oferty muzeum w danym czasie.
Czy mogę robić zdjęcia? Na parterze można fotografować swobodnie; w muzeum obowiązują zasady określane przez ekspozycję — zwykle dozwolone są zdjęcia bez użycia lampy błyskowej. Zawsze sprawdź przy wejściu aktualne zasady fotograficzne.
Czy są przewodnicy? W muzeum i przy oficjalnych wydarzeniach pracują przewodnicy muzealni i pracownicy instytucji — to oni prowadzą oficjalne oprowadzania i programy edukacyjne. Jeżeli wolisz oprowadzanie prywatne, zapraszam do kontaktu z przewodniczką Małgorzatą Kasprowicz — dane kontaktowe są widoczne na stronie zwiedzaniekrakowa.com.
Przyjdź rano albo późnym popołudniem, by uniknąć największego tłoku w ścisłym centrum i mieć przyjemniejszy kontakt z detalami architektonicznymi.
Połącz zwiedzanie Sukiennic z wizytą w Podziemiach Rynku i w kościele Mariackim — w krótkim spacerze masz trzy różne spojrzenia na historię miasta: archeologię, handel i religię/architekturę sakralną.
Jeżeli chcesz, by zwiedzanie było bardziej osobiste i pogłębione, skorzystaj z oferty oprowadzania przez oficjalnego przewodnika muzealnego lub umów się na prywatną trasę z przewodniczką Małgorzatą Kasprowicz — to dobry sposób, by poznać historie i anegdoty, które nie zawsze są opisane w przewodnikach.
Jeżeli artykuł okazał się pomocny, podziel się nim ze znajomymi lub udostępnij w mediach społecznościowych — może ktoś z twoich znajomych wybiera się do Krakowa i skorzysta z tych wskazówek.
A jeśli chcesz zwiedzić Sukiennice z kimś, kto opowie o detalach, legendach i artystycznym kontekście wystaw — zapraszam do kontaktu z prywatną przewodniczką Małgorzatą Kasprowicz. Informacje kontaktowe i oferta znajdują się na stronie zwiedzaniekrakowa.com. Dobrej podróży i udanego odkrywania Krakowa!
