Czy wiesz, że dzisiejsze Sukiennice, które stały się symbolem Krakowa, w obecnej, „renesansowej” postaci zawdzięczają swój wygląd pożarowi z połowy XVI wieku? Pierwotnie były to proste kramy handlowe powstałe już w XIII wieku, a murowana hala w stylu gotyckim z XIV wieku przetrwała aż do nieszczęsnego pożaru z 1555 roku. To wydarzenie zmieniło historię budynku — i dało początek przebudowie, która nadała Sukiennicom charakter, jaki znamy dziś.
Sukiennice przez wieki były miejscem handlu, miejscem spotkań kupców z całej Europy i jednym z głównych źródeł miejskich dochodów. Po pożarze miasto i królewscy protektorzy zdecydowali, że odbudowa musi być nie tylko szybka, ale i nowoczesna — zgodna z ówczesnymi trendami architektonicznymi, czyli renesansem.
Ta przemiana z gotyckiego rynku rynkowego na halę ze zdobioną attyką, loggiami i nową kondygnacją to przykład wpływu włoskiej sztuki renesansowej na Kraków — widoczny gołym okiem przy spacerze po Rynku Głównym.
Odbudowa Sukiennic ruszyła niemal zaraz po katastrofie — już w latach 1556–1559. Przy pracach pracowali architekci i rzemieślnicy różnych narodowości, w tym włoscy mistrzowie, których styl silnie wpłynął na ostateczny wygląd. Dzięki ich działaniom obiekt zyskał dodatkową kondygnację oraz ozdobną attykę, która stała się wizytówką budowli.
Do renesansowej przebudowy przyczynili się m.in. włoscy artyści znani w ówczesnej Polsce. Jednym z efektów tych prac było wprowadzenie loggii po krótszych bokach budynku oraz nadbudowanie górnej kondygnacji nad główną halą, co pozwoliło na utworzenie dodatkowej przestrzeni handlowej zwanej smatruzem.
Fundusze na rekonstrukcję pochodziły m.in. z dochodów miejskich i królewskich — w tamtych czasach handel i prawa do sprzedaży soli były ważnym źródłem pieniędzy dla miasta i królewskiej skarbnicy, co pozwoliło sfinansować prace.
Najbardziej rozpoznawalnym elementem, który pojawił się po przebudowie, jest attyka w stylu renesansowym - dekoracyjna ścianka wieńcząca dach. Attyka nie tylko ozdabiała budowlę, ale miała też praktyczne funkcje, jak częściowa ochrona dachu przed ogniem.
Attykę ozdobiły fantazyjne maszkaronowe głowy i groteski, wykonane według projektów włoskich rzeźbiarzy. Te charakterystyczne „twarze” na grzebieniu attyki są dziś jednym z pierwszych detali, które ciekawi odwiedzający chętnie fotografują.
Loggie (otwarte galerie) dobudowane od północy i południa przypominają elementy dziedzińca wawelskiego. Dzięki nim krótsze boki budynku stały się reprezentacyjnymi wejściami prowadzącymi na schody do wyższej kondygnacji. To rozwiązanie nadało konstrukcji lekkości i rytmu, typowego dla renesansowych założeń.
Przy przebudowie działało kilku mistrzów, zarówno miejscowych, jak i włoskich. Wśród nazwisk związanych z pracami renesansowymi pojawiają się autorzy odpowiadający za rzeźbione detale attyki oraz projekt loggii i schodów prowadzących na piętro. Działania tych twórców złożyły się na spójną, nowoczesną jak na owe czasy formę budowli.
Mimo że budynek był efektem pracy wielu rąk, to właśnie zastosowanie włoskich form manieryzujących i renesansowych motywów uczyniło go przykładem wpływów włoskiej architektury w Polsce. Połączenie lokalnej tradycji z importowaną estetyką dało w rezultacie budowlę, która szybko została rozpoznana jako „renesansowa perła” Krakowa.
Warto pamiętać, że w późniejszych stuleciach kolejne prace konserwatorskie i przebudowy dodawały nowy kontekst i elementy dekoracyjne, dlatego to, co widzimy dziś, jest wynikiem kilkusetletniej historii zmian.
Przez kolejne stulecia Sukiennice pełniły ciągłą funkcję handlową, choć ich stan techniczny i estetyczny ulegał pogorszeniu. Z czasem wokół budynku zaczęły pojawiać się prowizoryczne budy i kramy, które zasłaniały pierwotne formy renesansowe i sprawiały, że obiekt tracił dawny blask.
W drugiej połowie XIX wieku zapadła decyzja o przeprowadzeniu gruntownej restauracji, mającej przywrócić Sukiennicom reprezentacyjny charakter. Prace renowacyjne prowadzono w latach 70. XIX wieku. Wtedy to powstały m.in. arkadowe podcienia parteru, zmieniono część detali i przystosowano górną kondygnację na cele wystawiennicze. Dzięki tej pracy budynek odzyskał część utraconej godności i stał się miejscem spotkań kulturalnych oraz handlowych, jakie znamy dziś.
Na piętrze utworzono galerię (Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku), którą prowadzi Muzeum Narodowe w Krakowie. To właśnie decyzje z końca XIX wieku sprawiły, że Sukiennice zaczęły pełnić jednocześnie funkcję muzealną i handlową.
Parter Sukiennic to wciąż tradycyjne kramy z biżuterią, rękodziełem i pamiątkami. Jeśli chcesz kupić autentyczne rękodzieło, warto rozmawiać z twórcami i pytać o materiały - unikniesz tanich gadżetów masowej produkcji.
Górna kondygnacja mieści Galerię Sztuki Polskiej XIX wieku, oddział Muzeum Narodowego. To świetna okazja, by połączyć spacer po Rynku z wizytą w muzeum i zobaczyć prace malarzy epoki, które często zaskakują gości swoją skalą i klimatem.
Dobre pory na zwiedzanie: wczesne godziny poranne lub późne popołudnie poza sezonem to momenty, gdy tłum turystów jest mniejszy i łatwiej zrobić zdjęcia architekturze. W szczycie sezonu Rynek bywa zatłoczony — warto zaplanować wizytę z wyprzedzeniem lub łączyć ją z innymi atrakcjami poza samym Rynkiem.
Nie zaczynaj zwiedzania od kupowania pierwszych pamiątek — przyjrzyj się ofercie kilku stoisk. Różnice w jakości i cenie bywają duże.
Wiele osób zakłada, że Sukiennice wyglądają dziś dokładnie tak samo jak po renesansowej przebudowie — to uproszczenie. Wiele elementów, które widzimy, to efekt XIX‑wiecznej restauracji i późniejszych konserwacji. Warto uważnie oglądać detale i pamiętać o wielowarstwowym charakterze zmian historycznych.
Jeżeli planujesz wejść do galerii na piętrze, sprawdź przed wizytą aktualne informacje o biletach i ewentualnych wystawach czasowych. Muzeum Narodowe prowadzi stałą ekspozycję, ale zdarzają się zmiany, remonty i wystawy czasowe, które wpływają na dostępność niektórych sal.
Jeśli chcesz poczuć klimat królewskiego Krakowa przy filiżance kawy, Kawiarnia Noworolski (wewnątrz Sukiennic) to historyczne miejsce z tradycją od początku XX wieku, warte krótkiego przystanku.
Na reprezentacyjne obiady lub kolacje warto rozważyć Restaurację Wierzynek — miejsce o długiej tradycji i wnętrzach pełnych historii, położone tuż przy Rynku Głównym. Oba miejsca są popularne, dlatego w sezonie warto zarezerwować stolik wcześniej.
Dla osób szukających przytulnych kawiarni polecamy wybierać lokale o wysokich ocenach i z lokalnym charakterem — unikaj tych, które oferują wyłącznie międzynarodowe fastfoody przy samej płycie Rynku.
Nazwa „Sukiennice” pochodzi od handlu suknem — to miejsce było centrum handlu tekstyliami przez stulecia, zanim zamieniło się też w symbol miasta i punkt turystyczny.
Górna kondygnacja, zwana dawniej smatruzem, zawdzięcza nazwę dawnemu hałasowi i gwarowi handlarzy. To słowo ma korzenie w języku niemieckim i oddaje atmosferę dawnego handlowego centrum miasta.
Attyka, która dziś jest estetycznym elementem dekoracyjnym, miała również praktyczne zastosowania — pomagała m.in. w ograniczeniu rozprzestrzeniania się ognia z dachu i nadbudowy.
Czy zwiedzanie Sukiennic jest darmowe? - Parter z kramami jest ogólnie dostępny i bezpłatny. Za wejście na wystawy muzealne na piętrze należy zwykle kupić bilet. Informacje o cenach i godzinach lepiej sprawdzić przed wizytą w źródłach muzealnych.
Czy Sukiennice są przewodnicko dostępne? - W muzeum i na wybranych wystawach pracują oficjalni przewodnicy zatrudniani przez instytucje kultury; warto skorzystać z oprowadzeń z przewodnikiem muzealnym, gdy chcesz poznać szczegóły historyczne i kontekst artystyczny.
Czy można fotografować wewnątrz? - W przestrzeni handlowej fotografowanie jest bez problemu. W przypadku wystaw muzealnych zasady fotografowania mogą być ograniczone — zawsze sprawdź reguły obowiązujące w danym oddziale Muzeum Narodowego.
Sukiennice to miejsce, w którym historia handlu i renesansowa forma łączą się z życiem współczesnego Krakowa. Jeśli planujesz spacer po Rynku Głównym, poświęć chwilę, by wejść nie tylko pod arkady, ale i na piętro — tam często kryją się prawdziwe niespodzianki artystyczne.
Jeżeli ten tekst był dla Ciebie pomocny, podziel się nim ze znajomymi lub na social mediach. A jeśli chcesz zwiedzić Sukiennice i okolice z osobą, która zna historię na wyciągnięcie ręki, zapraszam do skorzystania z usług prywatnej przewodniczki Małgorzaty Kasprowicz — kontakt jest widoczny na stronie przewodnika. Dobrej podróży po dawnym i nowym Krakowie!
